To English versionEnglish flag

nieuwsbrief

Nieuwsbrief 5: januari - juli 2004

Het nieuwe jaar begint in januari met de voortzetting van de kinderconcerten van vorig jaar. Met danseres Valerie Valentine en de ‘kleine ballerina’ Nicki de Graaff, met violist Misha Molthoff en zijn jeugdige alter-ego Terence Dom, met bassist Marijn van Prooijen en regisseur Roeland Kerbosch spelen we deze voorstelling in Vredenburg in Utrecht, in de Harmonie in Leeuwarden, in de Anton Philipszaal in den Haag, in het Muziekcentrum Enschede en in Musis Sacrum in Arnhem. Het spelen voor enthousiaste kinderen stemt zeer tevreden, maar voor een lange serie vrijwel identieke theatervoorstellingen ben ik, geloof ik, niet echt geschikt.
Op 18 januari neem ik deel aan een marathonuitvoering van de Vexations van Erik Satie in het kader van de Slapeloze Nacht in Vredenburg. In ca. 27 uur spelen zo’n 40 pianisten allemaal gedurende 40 minuten een aantal malen dit korte werk, dat daarmee paradoxaal genoeg tot de langste compositie uit de muziekgeschiedenis wordt. Het is boeiend om te horen, hoe iedere pianist een simpel werkje weer op een eigen wijze blijkt te spelen. Sommigen interpreteren de noten werkelijk, anderen proberen juist iedere persoonlijke invulling van het materiaal te vermijden. Voor uitgebreide informatie over de Vexations verwijs ik graag naar het artikel in Mens en Melodie, dat ik hierover schreef.
Vrij onverwacht word ik uitgenodigd om deel te nemen aan het Fajr Festival in Iran. Na twee concerten in Teheran op 8 en 9 februari volgt nog een concert op Kish eiland, een soort belastringparadijs in de Perzische golf waar niet alleen een warmer maar ook een toleranter klimaat heerst dan op het vasteland. Het concert in Isfahan wordt helaas op het laatste moment geannuleerd, terwijl ik juist zo graag deze stad van ‘de tuinman en de dood’ had willen bezoeken. Voor Mens en Melodie schreef ik een uitvoerig verslag over deze reis.
In Teheran ontmoet ik de componist Nasser Shokraee in het hotel. Toen na de revolutie alle muziek verboden werd, verklaarde men zijn studie Musicologie aan de Universiteit van Teheran afgesloten. Daarop ging hij Compositie studeren in Keulen bij Clarence Barlow. Hoewel die studie zijn visie op muziek sterk beïnvloed heeft, blijft hij Perzische elementen in zijn stukken gebruiken en hij belooft om dat in een voor mij te schrijven blues ook te doen. Er was op het Festival een aantal veranderingen ten goede te signaleren zoals het feit dat vrouwen er als solozangeres te horen zijn. Dit wordt nu gedoogd mits op het programma de betreffende vrouwen als ‘koorleden’ aangekondigd worden, ook al is er van een koor geen sprake. Mijn concert wordt goed ontvangen, maar het slotapplaus is lauw. Het applaus in het Midden-Oosten schijnt altijd kort te zijn en ik had gewoon een toegift moeten geven. Krachtig was het applaus wel toen ik uitlegde, dat de South Side Ground Zero Boogie Blues van Loek Dikker deels geïnspireerd is op de aanslag op de Twin Towers. En als de clusters even later de binnendringende vliegtuigen verklanken is het applaus nog sterker. Hoewel de Iraanse regering deze daad destijds veroordeeld heeft, bekruipt me tijdens het spelen het gevoel, dat het publiek daar misschien heel anders over denkt. Hoe de mensen mijn mededeling ontvangen, dat Iris Shzegy een ‘female composer’ is, kan ik niet beoordelen. In elk geval verlaat niemand de zaal.
Een week later vertrek ik met Eleonore naar Amerika. Bedenkelijk bekijkt de veiligheidsman op Schiphol mijn paspoort: met visa voor Cuba en Iran daarin wil ik naar Amerika.....Maar in Boston bekijkt de douanier het document nauwelijks. En dus mogen Eleonore en ik, ironie van het lot, hier muziek van vermoorde en/of vergeten joodse componisten nieuw leven inblazen. We doen dat eerst op 18 februari  in de Zeitgeist Gallery in Cambridge, bij Boston, met werk van o.a. Leo Smit, Erwin Schulhoff en Rosy Wertheim. Ook spelen we het stuk, dat Alon Nechushtan voor ons 6 Continenten Projekt schreef (zie de vorige nieuwsbrief). Alon is er zelf ook; hij heeft connecties met dit podium. Het lijkt er op, dat zijn contactpersonen vooral bereid waren tot de organisatie van dit concert om hem terwille te zijn: enige betrokkenheid bij onze muziek en ons optreden heeft de galleriehouder absoluut niet. Dat is gelukkig wel het geval bij de organisator van ons concert op Bowdoin College in Brunswick (Maine). Componist Elliot Schwartz heeft goede publiciteit voor ons concert gemaakt. We logeren ook bij hem in zijn smaakvolle huis in de besneeuwde bossen. Het nogal grijze publiek is enthousiast, de jonge studenten bereiken we helaas niet. Eleonore reist voor concerten en masterclasses door naar Chicago. Ik blijf nog een dag in Boston, waar ik o.a. een prachtig concert van het Boston Symphony Orchestra hoor.
Op 13 maart  speel ik in Keulen op het door de Deutschlandfunk georganiseerde Forum Neuer Musik. Dit concert heb ik te danken aan musicoloog Michael Arntz, die voor deze omroep regelmatig programma’s maakt over nieuwe Nederlandse muziek. Hij heeft al eens twee items voor de radio aan mijn Bluesprojekt gewijd zodat ik nu het Bluesprogramma op het Festival kom spelen. Bij de première van haar stuk is de Portugese componiste Sara Carvalho aanwezig. Als ik haar beken, dat ik het slot van A distant mirror niet geheel overtuigend vind, is zij meteen bereid over een aanpassing te denken. Haar collega Patricia Alemeida daarentegen schreef een zeer complex en eigenlijk onspeelbare blues voor me en was absoluut niet bereid daar ook maar het geringste aan te veranderen. Het leidt tot een van de zeldzame gevallen waarin ik een voor mij geschreven werk niet uitvoer. Het is altijd prettig werken met componisten, die zich ook in de uitvoerder kunnen verplaatsen. Na het late, maar desondanks goed bezochte concert eten Sara en ik nog bij Bräuhaus Früh vlakbij de Dom. Het geeft me weer het bekende en aangename wereldburgergevoel.
Kort daarna zie ik Sara alweer als ik in het Portugese Aveiro op het Internationale Festival speel, waarbij zij deel van de artistieke leiding uitmaakt. Ik ken Aveiro nog van mijn bezoek tijdens de vorige zomer, toen ik Sara daar opzocht. Het is een echt provinciestadje met een verrassend grote Universiteit. Op de ochtend van het concert geef ik een lezing over mijn bluesprojekt voor studenten. ‘s Middags komt Daniël Schvetz uit Lissabon aan. Hij is een Argentijns componist, al lange tijd in Portugal woonachtig, die een blues met tango- en fadoelementen voor mij schreef. We kunnen zijn stuk nog uitgebreid repeteren. Ook hij is weer heel flexibel ten opzichte van mijn uitvoering van zijn werk, al kan hij daarnaast ook heel duidelijk zijn bedoelingen overbrengen. Wat is het toch altijd weer een voorrecht de componist direct bij de hand te hebben! Op het concert speel ik - naast de première van de Whoo-Whoo Blues van de Italiaanse componist Roberto Beccaceci - uiteraard weer Sara’s stuk en o.a. ook twee korte, bluesachtige werken van Joost Kleppe. Joost heeft een speciale binding met Lissabon. Ik ontmoette hem daar vorig jaar en hij beloofde me toen al een stuk voor dit Festival. Het is toepasselijk om zijn Memento en Fado Irado hier te spelen. Voor mij is hij een van de meest getalenteerde Nederlandse componisten van de jonge generatie.
Voor en na het Festival heb ik nog de gelegeheid om te genieten van de schoonheden van Coïmbra en Porto, voordat daar het EK 2004 los zal barsten.
In apil spelen Eleonore en ik de tweede ronde van ons 6 Continenten Projekt. Theater Kikker in Utrecht heeft de voorpremière op 1 april. Gezien de bedroevend lage opkomst daar hebben we weer eens onze twijfels over de effectiviteit van de publiciteit door de gesubsidieerde podia. In een stad als Utrecht moet voor zo’n programma toch gewoon een publiek te vinden zijn! De Braziliaanse componist Gilberto Mendes en zijn Zuid-Afrikaanse collega Martin Scherzinger leverden de buitenlandse bijdrages voor deze speelronde. Zij zijn beiden overgekomen vanuit Sao Paulo resp. New York (Martin woont en werkt al vele jaren in de USA). Zij leidden op dit en op volgende concerten hun werk in, waarbij Martin ook nog prachtig speelde op zijn mbira (duimpiano). Zijn stuk, the Whistle of the Circle Movement, gebruikt de ritmes en de klankkleuren van dit Afrikaanse instrument. Ronald Snijders schreef een Suite voor ons, vol feestelijke Caraïbische klanken. Op de première in de Amstelkerk - georganiseerd door de IJsbreker - is hij, evenals in Utrecht, weer aanwezig. Hij improviseert daar ook met Eleonore en speelt er met mij zijn Amor y Saudade. De Concertzender neemt het concert op. Ook Chiel Meijering, de vierde componist in deze tweede ronde, is aanwezig: we spelen daar zijn 3 ‘Ballroom Dances’, een echt Meijeringstuk, wat betekent dat het spelen ervan ook een fysiek plezier is. Dit programma spelen we ook nog in Middelburg (3 april) - waar ons concert in de Kloveniersdoelen tevens het laatste concert van Nieuwe Muziek Zeeland in dit historische gebouw blijkt te zijn - en in de Vishal in Haarlem (6 april). Onze buitenlandse componisten vergezellen ons ook daarheen. Gilberto Mendes houdt nog een lezing op het Conservatorium in Amsterdam (waarbij wij zijn stuk spelen) en is op de radio te gast in het programma A4. Martin Scherzinger geeft een lezing op de Universiteit van Amsterdam, die door ons muzikaal wordt omlijst met zijn nieuwe compositie. In het Wereldmuseum in Rotterdam is op 17 april de Cubaanse zangeres Estrella Acosta onze gast. Zij zingt Braziliaanse liederen, die mooi aansluiten op de compositie van Gilberto Mendes. Bij de VPRO besteedt Walter Slosse in de Wandelende Tak uitvoerig aandacht aan het 6 Continenten Projekt.
Op 9 mei ben ik te gast in de Burcht in Leiden. Mijn programma is daar Mompou and the Blues, nieuwe blues in combinatie met alle 'bluesy' Canciones y Danzas van Federico Mompou. Tevens vindt daar de première plaats van Booze van Ronald Halier, waarin een dronken pianist zijn confrontatie met de blues ziet ontaarden in totale chaos. Tevens klinkt Rat, de ‘rap-blues’ van de Leidse componist Huub de Vriend. Het Grand Café van de Burcht, waar ik ook vorig seizoen al speelde, is overigens een van de meest informele en relaxte podia, die ik ken.
Een paar dagen later ga ik, al weer voor de derde keer, naar Kosovo, dit keer met Eleonore en met sopraan Irene Maessen, die wat later komt.
Met Eleonore verzorg ik twee optredens voor Warchild Kosovo. Eerst spelen we op een Albanese school in de buurt van Peja, een stad, die prachtig ligt aan de voet van de Montenegrijnse bergen. De kinderen hadden tekeningen voor ons gemaakt, waarin opvallend genoeg kapotte huizen, waarvan we er onderweg talrijke hadden gezien, ontbraken. Een paar jaar geleden waren er juist alleen kapotte huizen op kindertekeningen te zien, een positieve ontwikkeling dus. In de namiddag brengt de Warchild-auto met de onvermoeibare Suta ons naar de Servische enclave Gracanica. In een dorpscafé spelen we daar tussen biljarttafel en dartboard voor verstandelijk en lichamelijk gehandicapte Servische kinderen. Na ons optreden praten we na tussen vredig knorrende varkens en geiten, die langs de weg de blaadjes van de bomen knabbelen. Maar kort na thuiskomst meldt NRC Handelsblad: “Moord op Serviër schrikt Kosovo op. (...) De Serviër, een zeventienjarige jongen, werd vanuit een langsrijdende auto doodgeschoten toen hij met een groep leeftijdgenoten bij een hamburgerkiosk in Gracanica stond. Gracanica, even ten zuiden van de hoofdstad Pristina, is een van de Servische enclaves in Kosovo. (...) Twee Kosovo-Albanezen zijn gearresteerd.”
We moeten totaal onverwacht nog een extra concert met een ander programma spelen op het Festival: de Japanse pianiste Aki Takahashi breekt haar pols en moet vervangen worden. We bewonderen haar relativerende houding tegenover wat natuurlijk de nachtmerrie van elke musicus is.
Op 15 mei verzorgen we met Irene een concert op het Festival Nieuwe Muziek in Prishtina. Het is een bijna geheel Nederlands programma met werken van Hendrik en Louis Andriessen, Bob Zimmerman, Rosy Wertheim, Sylvia Maessen, Joep Straesser, John Borstlap en Jeff Hamburg. Daarnaast spelen twee Kosovaarse composities: Rafet Rudi’s Prishtina Blues en een nieuw werk van Valton Bequiri voor ons 6 Continenten Projekt. Het blijft bijzonder om hier te spelen: na het einde van de Servische overheersing zoekt Kosovo een nieuwe, nationale identiteit en daar speelt de kunst o.a. in de vorm van een dergelijk Muziekfestival een belangrijke rol bij.
Op 23 mei speel ik met Eleonore in Museum de Buitenplaats in Eelde bij een lezing van Prof. Tjeerd de Graaf over verdwijnende talen. Hij heeft lange tijd veldwerk gedaan o.a. in Japan en Siberië om bedreigde talen daar te bestuderen en te archiveren. Wij spelen muziek van componisten, die dreigt of dreigde te verdwijnen, zoals die Leo Smit en Erwin Schulhoff. We hopen deze combinatie van lezing met muziek nog vaker met Tjeerd te kunnen uitvoeren.
Hoogtepunt van het Poortersfestival in Amersfoort zijn dit jaar de uitvoeringen in de open lucht van de opera der Kaiser von Atlantis van Viktor Ullmann, tot voor kort ook zo’n vergeten componist. In de randprogrammering geef ik op 11 en 12 juni korte recitals in het Mondriaanhuis met werk van Ullmann en van Karel Berman. Van Berman speel ik de Theresiënstadtsuite en zo kan ik al 2 werken spelen van mijn programma ‘joodse componisten rond de tweede wereldoorlog’, dat ik kort daarna integraal zal uitvoeren.
Ondertussen heeft de Sri Lankaanse componist Lalanath de Silva een 4-delige Suite voor het 6 Continenten Projekt geschreven. Lalanath werkt ook als advocaat bij de Verenigde Naties in Genève en hij zorgt ervoor, dat we op 1 juli de première van zijn stuk aldaar kunnen verzorgen. Het concert vindt plaats in het atrium van het Palais des Nations, maar onze kleedkamer is nog veel mooier: de vergaderzaal van de VN, waar al menig vredesconferentie werd gehouden en menig vredesverdrag werd getekend. We spelen ons 6 Continenten programma in enigszins aangepaste vorm. Zo spelen we ook de Ballade van Frank Martin, Geneefs componist. Maria Martin, zijn weduwe, is onder ons gehoor. Door de vele sarongs van de Sri Lankaanse bezoekers biedt ons publiek een heel kleurige aanblik.
Het laatste concert voor de zomervakantie vindt plaats in Middelburg, in Gallerie de Osseberg. Ik speel hier voor het eerst mijn soloprogramma met muziek van Joodse componisten rondom de Tweede Wereldoorlog: Karel Berman, Gideon Klein Nico Richter, Erwin Schulhoff, Leo Smit en Viktor Ullmann. Voor de derde maal speel ik hier een nieuw programma voor het eerst. Galleriehoudster Addy Nieuwenhuijze geeft mij altijd ‘carte blanche’ om programma’s naar eigen keuze bij haar rustig uit te proberen. Volgend seizoen hoop ik dit programma en een soortgelijk programma met Eleonore vaak uit te voeren. We zijn ook een volkomen vergeten joodse nederlandse componist op het spoor gekomen. In het Nederlands Muziek Instituut in den Haag bleek een schat aan kamermuziek van deze componist van te liggen. In een volgende nieuwsbrief hoop ik onze plannen met die muziek verder te kunnen ontvouwen.

Klik hier om Nieuwsbrief 1 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 2 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 3 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 4 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 6 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 7 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 8 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 9 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 10 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 11 te lezen

Klik hier om Nieuwsbrief 12 te lezen